ĐỌC BÀI THƠ "NHỚ MẸ" CỦA TÁC GIẢ TRƯƠNG QUANG THỨ

ĐỌC BÀI THƠ “NHỚ MẸ”

CỦA TÁC GIẢ TRƯƠNG QUANG THỨ

Cần bao nhiêu nước cho bằng một đại dương? Cần bao nhiêu lời mới nói hết tấm lòng của con với mẹ? Bởi tình mẹ như nước đại dương bao la, để bao người con suốt đời không đền đáp nổi ân tình của mẹ, nhất là khi mẹ chẳng còn trên cõi đời này, con chỉ còn biết “Ngồi buồn nhớ mẹ ta xưa…” (Nguyễn Duy). Nằm trong nguồn mạch ấy, tác giả Trương Quang Thứ đã viết những dòng thơ thể hiện nỗi niềm nhớ thương vời vợi đối với mẹ mình :

NHỚ MẸ

Hòn tảng kê chân cột nhà

Xưa là chiếc cối mẹ ta giã trầu

Người về tiên cảnh từ lâu

Quết trầu thắm sẫm in màu thời gian.

Nhà giờ xây mới đàng hoàng

Hòn đá tảng cũng tân trang lên đời

Còn đâu nữa quết trầu vôi

Con nghe trống vắng chơi vơi lòng mình...

                              Trương Quang Thứ

Nhà thơ đã viết bài thơ về mẹ thật giàu cảm xúc và suy tư. Anh đã nói lên lòng mình và nói hộ tấm lòng của bao người con khi hoài niệm về mẹ. Biết bao nhiêu cung bậc nỗi niềm dâng lên trong lòng con khi nhớ về mẹ thương yêu ! 

Mở đầu bài thơ, tác giả viết: 

Hòn tảng kê chân cột nhà

Xưa là chiếc cối mẹ ta giã trầu

Lời thơ giản dị, mang tính chất tự sự, tâm tình, nén xúc cảm vào trong, ẩn chứa hoài niệm về quá khứ, gợi những kí ức về mẹ thuở sinh thời. Tác giả kể lại rằng: "Mẹ không có cối giã trầu mà dùng hòn đá tảng vốn kê chân cột nhà để làm cối rồi dùng búa nhỏ hoặc một hòn đá cuội nhỏ đập dập cau trầu ra cho mềm - vì mẹ móm, răng rụng và lung lay. Cho nên, hòn đá tảng bầm đỏ, sẫm lại vết quết trầu". Điều đó được “thuật” ở những câu thơ tiếp theo:

Người về tiên cảnh từ lâu

Quết trầu thắm sẫm in màu thời gian.

  "Hòn tảng" ở đầu bài thơ đã trở thành “chiếc cối giã trầu” thật đặc biệt ! Cùng với “quết trầu”, nó là dấu tích cuộc sống thiếu thốn của mẹ, là minh chứng cho một cuộc đời dân dã, giản dị, in dấu nét trầm tích của văn hóa Việt (tục ăn trầu). Dẫu Người đã về tiên cảnh từ lâu, nhưng những dấu tích Người để lại vẫn còn qua quết trầu thắm sẫm bởi thời gian. Quết trầu còn đó là hình ảnh thân thương của mẹ ngày ngày vẫn hiện hữu trong con. Nhìn quết trầu, con như nhìn thấy mẹ của lam lũ tảo tần, của phong trần nắng gió cơ cực mẹ từng mang…

Mẹ đã đi xa… Cuộc sống giờ đây cũng có nhiều thay đổi. Đời sống kinh tế đã khấm khá hơn, căn nhà cũng được xây mới thật khang trang:

Nhà giờ xây mới đàng hoàng

Hòn đá tảng cũng tân trang lên đời

Có lẽ phải thật vui, bởi trong dòng thăng trầm của cuộc đời, người ta thường vui trước những đổi mới theo hướng đi lên - hướng đi lên trong bài thơ nói đến là sự phát triển về kinh tế. Nhưng trong hoàn cảnh của bài thơ, đời sống đã thay đổi, nhà mới đã xây đàng hoàng hơn, sao lòng con lại thấy trống vắng, chơi vơi ? Ta hãy lắng nghe tiếp câu chuyện của người con về mẹ:  Khi mẹ mất, con cháu mỗi lần quét, lau nhà có ý rửa lau cho sạch vết quết trầu, nhưng anh không cho, và cố để lưu lại vết trầu đó để nhìn nó là nhớ về mẹ. Nhưng vì khi làm nhà mới, phải sửa lại tất cả cột kèo và hòn đả tảng cho đồng bộ nên vết trầu bị xóa mất. Do đó, nhà mới to đẹp đàng hoàng rộng rãi mà lòng anh bỗng hụt hẫng trống vắng chơi vơi...

Câu chuyện về mẹ khiến lòng ta bùi ngùi rưng rưng niềm xúc cảm. Thì ra, trong cuộc đời, bên cạnh đời sống vật chất, thì cần nhiều hơn nữa, đó là đời sống tinh thần. Mà tinh thần của con lại gửi phần nhiều nơi mẹ. Giờ đây, nhà xây mới, đàng hoàng, nhưng mẹ đã về tiên cảnh từ lâu, nên lòng con riêng mối ngậm ngùi. Phải chăng cũng vì thế mà cuộc sống ngày nay càng khấm khá thì con lại càng thương mẹ nhiều hơn, càng xót xa bởi những dấu tích về mẹ ngày một mờ xa nơi không gian con sống. Cảnh vật thay đổi, người đã đi xa... Chiếc cối giã trầu - hòn tảng, kỉ vật còn vương dấu ấn của đời mẹ, nhắc con nhớ về mẹ nhiều hơn, thương mẹ nhiều hơn. Cuộc sống đủ đầy hơn nhưng càng nhìn hòn tảng đã được tân trang lên đời càng dâng lên trong con biết bao nỗi niềm:

Còn đâu nữa quết trầu vôi

Con nghe trống vắng chơi vơi lòng mình...

 Những tiếng : còn đâu nữa… nghe thật xót xa, như tiếng kêu than đầy tiếc nuối ! Quết trầu vôi không còn dưới chân hòn tảng ! Nhưng nó còn lưu dấu mãi trong lòng con ! Thắm đượm hơn xưa ! Và vô cùng bền vững ! Hòn tảng đã tân trang, nhưng nó vẫn là hòn tảng kê chân cột nhà khi xưa. Hòn tảng ấy, quết trầu ấy là những gì thuộc về mẹ, mang dấu ấn của mẹ, nay đã góp phần tạo nền tảng vững chắc trong đời sống của con cháu. Chắc mẹ không buồn, không trách kẻ hậu sinh?

Có thể mẹ không buồn, không trách, nhưng bài thơ kết lại với tâm trạng trống vắng, chơi vơi thật buồn ! Đó là nỗi buồn của con, nỗi buồn mang cảm giác thiếu vắng, mất mát, hụt hẫng, tiếc nuối; có cả những ngậm ngùi, cay đắng, ân hận, day dứt, xót xa... Chiếc cối giã trầu của mẹ thật đặc biệt ! Nó đâu giống những chiếc cối giã trầu của biết bao người mẹ Việt Nam, để có thể cất giữ trong bảo tàng gia đình ? Con chỉ còn biết nghẹn ngào, lặng thầm cất giữ nó trong "bảo tàng của lòng con" mà thôi ! Tâm trạng ấy giúp ta hiểu hơn về tình người, vinh danh tình người, tình con với mẹ. 

       Hình ảnh người mẹ được tái hiện qua những kí ức, qua sự đối lập giữa hiện tại và quá khứ, được tạc lên qua những vần thơ lục bát hết sức dung dị, cổ xưa và cũng trường tồn, bền vững như chính tâm hồn dân tộc, hòa quyện với giọng điệu trầm lắng, suy tư. Qua dòng hoài niệm ấy, mẹ hiện lên. Rất đời thường ! Không quyền quý, cao sang ! Hình ảnh người mẹ nghèo, đến cả cái cối giã trầu (vật dụng hiểu theo đúng nghĩa đen) cũng không có mà có sức lay động lòng người đến lạ ! Qua nỗi niềm, tình cảm nhớ thương mẹ, tác giả nhắc ta biết trân trọng tình mẫu tử thiêng liêng, vĩnh hằng. Bằng tình cảm chân thành và sâu sắc với mẹ, tác giả đã tạo được sự đồng cảm sâu sắc từ độc giả, bởi mấy ai không từng có những ngày tháng sống bên mẹ trong cuộc đời ?

Hơn nữa, trân trọng, biết ơn mẹ cũng là trân trọng những giá trị tinh thần, là lòng biết ơn quá khứ. Đó là thái độ sống đẹp, tích cực, thể hiện truyền thống Uống nước nhớ nguồn của dân tộc. Người ta thường nói : Thơ chính là người. Đọc bài thơ, ta được tiếp xúc với cái tôi giàu tình mẫu tử, giàu suy tư, biết trân trọng tình người, trân trọng quá khứ, có thái độ sống tốt đẹp, cũng là một cái tôi chân thực, giản dị qua những vần thơ mộc mạc, đẫm tình người. Đọc bài thơ Nhớ Mẹ, mỗi người con như hòa vào dòng cảm xúc của tác giả, tự kiểm điểm lại mình, để tâm hồn trong trẻo, hoàn thiện hơn. Vì thế, bài thơ của anh, tình cảm của anh càng đẹp trong lòng người ở xã hội hôm nay.

    Một trong những tiêu chí để đánh giá một tác phẩm văn chương đích thực là phải thể hiện dấu ấn sáng tạo của người viết. Văn nghĩa là không giống ai (Nguyễn Tuân), nó chỉ dung nạp những người biết đào sâu, biết tìm tòi, biết khơi những nguồn chưa ai khơi và sáng tạo những gì chưa có (Nam Cao). Ra đời khi trong làng thơ ca đã có biết bao lời thơ xúc động về mẹ nhưng bài thơ không rơi vào lối mòn quen thuộc mà có hướng đi riêng. Nhà thơ không ca ngợi công lao, không kể lể về cuộc đời của mẹ với những thăng trầm vất vả, những sóng gió gian nan, mà chỉ gợi nét dấu ấn cụ thể qua hình ảnh hòn tảng - vật mẹ dùng kê giã trầu khi xưa - và quết trầu - dấu tích về mẹ . Nhưng những điều đơn sơ ấy đã gợi lên bao kí ức về mẹ, bao tâm trạng, nỗi niềm trong lòng con.

Nhẹ nhàng và đôn hậu, giản dị mà sâu sắc, cụ thể mà khái quát, gợi nhiều hơn tả, bài thơ của anh có sức lay động trái tim độc giả. Mẹ Việt Nam muôn đời vẫn vậy, giản dị và in dấu trong đời con ! Để cho con muôn đời mắc nợ - nợ ân tình của mẹ. Để đến hôm nay, dẫu mẹ đã đi xa, khi tóc con đã pha sương, hình ảnh mẹ trong con vẫn không phai nhòa, thậm chí còn khắc ghi sâu đậm hơn nữa. 

     Với tình cảm đằm thắm, lắng sâu, với bản lĩnh nghệ thuật của nhà thơ Trương Quang Thứ, anh đã viết lên những dòng thơ để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng người đọc. Nhớ Mẹ đã trở thành bài ca ca ngợi một trong những tình cảm thiêng liêng của con người : TÌNH MẪU TỬ.